Tango

GESCHIEDENIS

Wanneer en hoe de Tango precies is ontstaan zal wel altijd een raadsel blijven. Zeker is dat ergens in de tweede helft van de 19de eeuw in de grote steden rond de Rio de la Plata een nieuw muziekfenomeen wordt geboren. Vanaf 1880 werden deze steden overspoeld met immigranten uit Italië, Spanje en andere Europese landen. Er vormde zich een vreemde samenleving van gelukzoekers: arme sloebers, die hun land ontvlucht waren, vrijwel allemaal mannen. Op een bepaald moment bestond de bevolking van Buenos Aires voor 70% uit mannen! In de buitenwijken van Buenos Aires en Montevideo vinden stad en platteland elkaar in zang en dans. En wat in de preutse, hogere bevolkingsklassen ondenkbaar was, gebeurt hier: in het vuur van de onstuimige dansen omhelzen de lichamen elkaar innig. Allen luisteren naar elkaars cultuur en versmelten zo in taal, gewoontes en muziek. Zo ontstaat een nieuwe traditie, zowel in taal: de Lurifardo (geboren in een crimineel en arm milieu, maar zich ontwikkeld tot het idioom van de hele stad, en waarin de originele, creatieve combinaties van diverse Europese talen behouden blijven) als in muziek: de Tango. In de woonkazernes en de bruine cafés werden nieuwe pasjes en figuren bedacht en geoefend, om laat in de nacht nog eens uit te proberen met de dames uit de bordelen. Deze bijeenkomsten van verschillende immigranten, nakomelingen van creoolse negerslaven en naar de stad getrokken gaucho's, groeiden uit tot nachtelijke dansfestijnen. De Tango is vooral een uiting van het leven in het Rio de la Plata gebied. De teksten pasten uiteraard bij het milieu waarin ze ontstonden en waren vaak uitgesproken grof. Daardoor heeft het lang geduurd voor de tango geaccepteerd werd door de hogere sociale klassen in Argentinië.

DE MUZIEK
Elementen van de Cubaanse habanera, de Argentijnse milongas en de Spaanse flamenco zijn er in verwerkt. Afrikaanse candombe percussie, violen uit de Oost Europese klezmer, polka, walz en mazurka en Zuid Europese volksliederen hebben ook hun steentje bijgedragen. De originele tango werd gespeeld op viool, gitaar en fluit (en in het prille begin nog percussie). Instrumenten uit het land van herkomst. De fluit werd rond 1900 vervangen door de bandoneón (afkomstig uit Duitsland). Zo ontstond het karakteristieke melancholieke geluid van de tango.
In muzikaal opzicht kende de Tango tot ongeveer 1917 een voornamelijk instrumentale uitvoering, in kleine formaties met gitaar, fluit of klarinet, viool en bandoneón. Dit begin periode wordt La Guardia Vieja, de Oude Garde genoemd. Als er al teksten waren, dan waren die altijd kort, pikant van karakter en ondergeschikt aan de muziek.
In de periode tussen de wereldoorlogen kwam de tango tot grote bloei, ook in Europa. Waarschijnlijk nam de rijke Argentijnse jeugd, die de tango leerde kennen bij het uitgaan in de achterbuurten van Buenos Aires, de tango mee naar Parijs.

CARLOS GARDEL
Verreweg de belangrijkste tango-zanger uit die tijd was Carlos Gardel. Gardel werd in 1890 in Frankrijk geboren, maar emigreerde op tweejarige leeftijd naar Buenos Aires. Daar ontdekte hij in 1917 de tango en bracht de stijl tot ongekende populariteit. Een van de vele bekende tango's is Mi Buenos Aires querido, geschreven in 1917 door Pascual Coritursi en gezongen door Carlos Gardel de inmiddels tot een legende uitgegroeide zanger. Daarmee opende hij de deur voor een vernieuwde visie op de teksten waarin de woorden net zo belangrijk werden als muziek. Met Mi Noche Triste toonde hij dat de Tango een ideale uitingsvorm kon zijn voor verhalen en gevoelens.
Carlos Gardel was tango's onomstreden ster! Als vaderloze immigrant was hij de personificatie van de tango, maar zijn stem, meer dan welke ook geassocieerd met de tango, oversteeg de grenzen van sociale klasses. In de loop van zijn carrière nam hij circa 1000 songs op.
De tango stond voor 'de jammerklacht van de bedrogen man'. Toen Gardel op een terras in Europa eens vertelde dat hij zich bezig hield met de tango vroeg de meelevende luisteraar hem direct 'hoe lang het geleden was dat zijn vrouw hem dan verlaten had'. Gardel maakte een aantal films, o.a. in de Verenigde Staten, waarin hij veel van zijn liederen zong.
Op 45-jarige leeftijd kwam de 'man met de glimlach' om bij een vliegtuigongeluk in Colombia, heel Argentinië in diepe rouw achterlatend. Carlos Gardel ligt begraven op de begraafplaats van Chacarita.

LA GUARDIA NUEVA
Vanaf 1917 is dan ook sprake van La Guardia Nueva, de Nieuwe Garde. De muziekvorm wordt complexer en completer, de melodieën rijker en de arrangementen geraffineerder. Het Orquesta Tipica, een sextetformatie onder leiding van Julio en Francisco De Caro vervuld hierbij een voortrekkersrol, nagevolgd door onder andere Anibal Troilo, Osvaldo Pugliese, Elvino Vardaro, Pedro Maffia en Pedro Laurenz. De jaren veertig zullen de Gouden Jaren van de Tango markeren. Een periode die zich kenmerkt vanwege de belangrijke rol van de gezongen verzen. De teksten gingen ook over andere zaken dan liefdesbedrog, al was het onderwerp zelden erg vrolijk.
Niet in de laatste plaats vanwege bijzondere wisselwerkingen tussen tekstdichters, componisten, zangers en het publiek. Een broeinest voor vele jonge musici die nog veel zouden gaan betekenen: Horacio Salgán, Eduardo Rovira, Emillo Balcarce, Julian Plaza en Astor Piazzolla, om er maar enkele te noemen.
Belangrijker echter was de ontwikkeling van de muziek. Bandoneonist Osvaldo Pugliese begon al tussen de wereldoorlogen te expertimenteren met nieuwe vormen in de tango. Pugliese doceerde aan het eind van de 20ste eeuw nog op hoogbejaarde leeftijd aan het Conservatorium van Rotterdam. Osvaldo Pugliese ligt begraven op de begraafplaats van Chacarita.

ASTOR PIAZZOLLA
De grootste bijdrage aan de erkenning van de tango als 'klassieke' muziekstijl is ongetwijfeld geleverd door Astor Piazzolla (1921-1992). Vanaf 1930 speelde hij bandoneón. Al heel jong, aan het einde van de dertiger jaren, werkte hij samen met Gardel voor de film El día que me quieras. In de vijftiger jaren kreeg hij de kans om in Parijs te studeren. Dat maakte het hem mogelijk de tango als muziek verder te ontwikkelen. Hij kreeg hiervoor aanvakelijk weinig waardering, ook niet in Argentinië.
Rond 1970 kwam de doorbraak met de Balada para un loco. Kort daarna opende het prestigieuze Teatro Colón zijn deuren voor Piazzolla en de tango, waarmee de tango definitief als klassieke muziekstijl erkend werd. Zijn laatste album Five Tango Sensations stond een jaar lang bovenaan.
Ondanks al deze ontwikkelingen blijft de Tango toch vrijwel uitsluitend fungeren als begeleiding voor dans.

Astor Piazzolla

DE DANS
In het begin was de Tango paria-muziek, een ondergrondse passie, waar de elite van Buenos Aires op neerkeek, maar toen de dans de oceaan overstak naar Parijs, was Europa al snel in de ban van de klanken en bewegingen. Het was de eerste 'latin' dans, die een breed publiek buiten Zuid-Amerika kreeg en voorbestemd was om de wereld te gaan veroveren.De tweede helft van de twintigste eeuw bracht weinig goeds voor de tango. Rock 'n' roll, swing, disco, punk, house: partnerdansen raakte uit de smaak. Bovendien kende Argentinië tot in de jaren tachtig een serie dictatoriale bewinden; samenscholingen werden verboden en er viel weinig meer te dansen. Het fragiele evenwicht tussen verdriet en plezier, dat de kern van de tango lijkt te zijn, was verstoord. In de wijk San Telmo is de oude straattango nog heel populair, maar in tangosalons kun je hoogstandjes van moderne tango zien. Eind 2000 presenteerde tangochoreograaf en danser Juan Carlos Copes ter gelegenheid van zijn 50-jarig jubileum een show waarin hij een overzicht gaf van 50 jaar tango. het hoogtepunt van de avond het moment waarop, in de entourage van de jaren 60 en op de in die tijd alles overheersende popmuziek, tussen alle overige paren die de toen populaire dansen uitvoerden, één paar met een indrukwekkende intensiteit de tango bleef dansen. Hierdoor werd in een scene uitgedrukt: de tango is onverwoestbaar en van alle tijden. Zo blijft de Tangomuziek een diep gewortelde kunstvorm die, oud of nieuw, de emoties van het leven kenmerkt generatie op generatie. In Nederland is de tangomuziek vooral bekend geworden door Carel Kraayenhof. Een van zijn hoogtepunten was op 2-2-2002, toen hij tijdens het huwelijk van Z.K.H. Prins Willem-Alexander en H.K.H. Prinses Máxima op hartstochtelijke wijze het gevoelige ‘Adiós Nonino’ van Astor Piazzolla ten gehore bracht. 

EL MUSEO MUNDIAL DEL TANGO

El Museo Mundial del Tango

TANGO FESTIVALESTIVAL Y MUNDIAL DE TANGO

Tango Festival